Od pewnego czasu możemy obserwować wzrost popularności zajęć dla dzieci dotyczących ekonomii. Czy jest to moda, która za chwilę przeminie, czy może jednak realna potrzeba?
Jak rodzice podchodzą do uczenia dzieci ekonomii? Oczywiście prezentują różne punkty widzenia. Zaczynając od tego, że wszystko przyjdzie z czasem i pociechy jakoś się tego dowiedzą, poprzez podejście, że edukacja jest zadaniem instytucji, a nie rodziców i w związku z tym ktoś inny powinien się tym zająć aż po myślenie o „tych tematach” w kategoriach tabu przeznaczonego tylko dla dorosłych, przed którym należy chronić dzieci. Istnieje również grupa, której bliskie są rozmowy o ekonomii w rodzinnym gronie. Ci rodzice chętnie tłumaczą pojęcia i zasady wymiany ekonomicznej już od najmłodszych lat. Czy dzieci są w stanie zrozumieć tę wiedzę?
Nad tym pytaniem z ogromnym zainteresowaniem pochylili się badacze, głównie psychologowie, już w latach 80. XX wieku i pracę tę kontynuują do dziś. Ich celem stało się znalezienie odpowiedzi na pytanie, jak dziecko rozumie podstawowe pojęcia i zasady wymiany ekonomicznej. Założyli, że etapy opanowania tej wiedzy są ściśle powiązane z czterema stadiami rozwoju poznawczego opisanymi przez Jeana Piageta.
Pierwsze z nich to stadium sensomotoryczne (0 – 2 rok życia), podczas którego dziecko ćwiczy odruchy powtarzające i podtrzymujące interesujące je doznania oraz uczy się, że przedmiot, który znika z pola widzenia, nie znika zupełnie.
W następnym stadium – przedoperacyjnym (2 – 7 rok życia) – dziecko rozwija intensywnie język oraz myślenie symboliczne, w którym słowa reprezentują przedmioty. Rozumuje przez podobieństwa i jest przekonane, że wszyscy myślą to samo, co ono.
Gdy dziecko wchodzi w stadium operacji konkretnych (7 – 11 rok życia), zaczyna rozumieć zasadę zachowania ilości, przyswaja działania arytmetyczne oraz zaczyna wnioskować, ale zadania nadal rozwiązuje metodą prób i błędów.
Ostatnim jest stadium operacji formalnych (12 rok życia do dorosłości), podczas którego dziecko rozwija myślenie abstrakcyjne, rozważa oraz formułuje różne hipotezy, jak też doskonali myślenie logiczne.
Wiemy już, jakie są fazy rozwoju poznawczego dziecka. Jak więc przekładają się na rozumienie podstawowych pojęć oraz zasad wymiany ekonomicznej? Pobież infografikę na temat wartości pieniędzy.
W nawiązaniu do stadiów rozwoju poznawczego opisanych przez Piageta zostały wyróżnione kolejne fazy nabywania przez dzieci wiedzy o pieniądzach. Dzieci w wieku od 3 do 6 lat posiadają już podstawową wiedzę na temat pieniędzy. Wiedza ta jest związana z wcześniejszymi doświadczeniami i dotyczy jedynie prostych sytuacji. W tym wieku dzieci mają świadomość czym jest sklep i że aby dokonać zakupów trzeba zapłacić. Jednak na początku tego etapu dziecko nie rozumie podzielności pieniądza i według niego za jeden banknot lub monetę kupuje się jeden przedmiot. Jak się to przekłada na funkcjonowanie malucha w świecie? Najmłodsze dzieci z tej grupy w ogóle nie zwracają uwagi na nominały pieniędzy. Natomiast starsze dzieci, które już wiedzą, że banknoty i nominały mają różną wartość, nie rozumieją, że w sklepie można otrzymać resztę. A zatem jeśli dziecko chce kupić gumę za 20 groszy, a ma banknot 10 zł, to jest przekonane, że nie może tego zrobić. Choć w tym wieku dzieci często wskazują, że pieniądze zarabia się dzięki pracy, to jednak mają przekonanie, że rodzice mogą wypłacić z bankomatu dowolną ilość gotówki. Na tym etapie bowiem dzieci nie zauważają zależności pomiędzy różnymi aspektami ekonomicznymi – wypłacania pieniędzy z bankomatu nie wiążą z pieniędzmi zarabianymi przez rodziców w pracy.
W fazie drugiej rozumienia pieniądza (stadium operacji konkretnych, ok. 7 – 12 roku życia) dzieci wiedzą, że pieniądze mają różne nominały, a to, ile można kupić za określoną monetę czy banknot, zależy od ich wartości. Na początku tego okresu uczą się odliczać potrzebną do zakupu kwotę i sprawdzać, czy otrzymały odpowiednią resztę. W wieku 10-12 lat dzieci już całkiem dobrze dodają i odejmują, dzięki czemu potrafią sprawnie posługiwać się pieniędzmi. Umieją odliczyć potrzebną kwotę oraz stwierdzić, czy reszta, którą otrzymały, jest w odpowiedniej wysokości. Podczas zakupów dziecko wie, że uczestniczy w wymianie, ale nie rozumie procesów wymiany ekonomicznej. Na przykład, na początku tego okresu dziecko nie zdaje sobie sprawy z tego, że właściciel sklepu sprzedaje towar po wyższej cenie, niż go kupił po to, aby osiągnąć zysk. W tym okresie dzieci już dobrze wiedzą, że pieniądze zarabia się dzięki pracy. Siedmio i ośmolatki uważają, że bank to taki super-sejf, w którym przechowywane pieniądze są bezpieczne. Zaczynają już rozumieć, że w banku przechowuje się swoje pieniądze i można wypłacić tylko tyle, ile się ma na swoim koncie.
W trzeciej fazie rozumienia pieniądza (stadium operacji formalnych, od ok. 12. roku życia) dziecko rozumie już dobrze pojęcie wymiany ekonomicznej (np. zysk, inwestowanie). Pojmuje, że właściciel sklepu sprzedaje towar za wyższą cenę, niż go nabył. Jednak rozumienie zysku bankowego jako różnicy oprocentowania depozytów i kredytów nawet na tym etapie życia nie zawsze jest dla dziecka łatwe do przyswojenia.
Rozumienie pojęć i zasad wymiany ekonomicznej jest dziecku potrzebne do funkcjonowania w dorosłym życiu dokładnie tak samo, jak umiejętność czytania i liczenia. Faktem jest, że rozwój poznawczy wyznacza możliwości nabywania każdej wiedzy, również ekonomicznej. Jednak w badaniach opartych na teorii Piageta badacze wielokrotnie stwierdzali, że dzieci w tym samym wieku posiadają wiedzę ekonomiczną na różnych poziomach. Zaczęto więc przyglądać się zależnościom między środowiskiem społeczno-ekonomicznym dziecka a rozumieniem pieniądza przez dziecko. Badacze uznali, że duży wpływ na to, co dzieci wiedzą o pieniądzach, mają czynniki zewnętrzne, takie jak odmienne zainteresowania, wartości i zachowania, również finansowe, w środowisku społecznym dziecka. Istotne są osobiste doświadczenia z pieniędzmi, dostęp do nauczania ekonomii, a najważniejszy jest wpływ rodziny, w której ciągle zachodzi proces wychowania. Dziecko obserwuje swoich rodziców i przez naśladowanie ich postaw oraz nawyków finansowych zdobywa wiedzę z tego obszaru. Istotne są więc rozmowy na temat pieniędzy oraz emocje, które im towarzyszą. Ważne jest również to, jak rodzice traktują pieniądze: jako neutralny codzienny element życia czy jako magiczny sposób, który rozwiązuje wszystkie kłopoty, nawet te, które nie mają związku z finansami. Oczywiście w dorosłym życiu człowiek może podać w wątpliwość poglądy rodziców i je odrzucić, ale jako dziecko interpretuje wypowiedzi i zachowania dorosłych, tak jak potrafi. Jego interpretacje mogą wpływać na funkcjonowanie w różnych obszarach dorosłego życia, w tym również finansowych. To, co dziecko słyszy na temat pieniędzy od rodziców, może również wpływać na jego stosunek do siebie oraz innych ludzi czy nawet sposób rozmawiania z innymi o pieniądzach. Wiedza wyniesiona z domu rodzinnego ma odzwierciedlenie w gospodarowaniu budżetem domowym, oszczędzaniu, zaciąganiu kredytów lub nawet w rozmowach o wynagrodzeniu z pracodawcami czy negocjacjach z partnerami biznesowymi.
Gra w szachy, poza tym, że jest przyjemną rozrywką i może sprawiać wiele radości, to niesie ze sobą także różne dodatkowe korzyści i sprzyja wszechstronnemu rozwojowi dziecka.
Zastanawiasz się, jak pomóc dziecku w nauce liczenia? Przeczytaj nasz wpis i zobacz, jak zwykłe paragony mogą pomóc w nauce matematyki!
Finansiaki są rodziną taką jak każda (rysunkowa) rodzina. Mają swoje pasje, charaktery, zainteresowania, przygody, oswojonego dinozaura i nieco za duże oczy. Zostali stworzeni, by pomóc wam – i nauczycielom – rozmawiać z dziećmi o pieniądzach.
O pieniądzach trzeba rozmawiać, ale można też się nimi bawić, przy okazji ucząc dzieci podstawowych umiejętności finansowych. Sprawdź, jak to zrobić!
Jeżeli nie robisz list zakupów, zacznij. Skorzystasz na tym zarówno ty (i domowy budżet), jak i twoje dziecko. Zwłaszcza jeśli powierzysz mu odpowiedzialną rolę “strażnika listy”.
Błagalne “kup mi, kup mi” jest w sklepach dźwiękiem niemal równie powszechnym, co odgłos czytnika kodów kreskowych przy kasie. Dzieci chcą bardzo dużo, chcą intensywnie i – w większości wypadków - krótkotrwale.
Rodzice zazwyczaj nie rozmawiają z dziećmi o pieniądzach z podobnych powodów, z jakich unikają rozmów o seksie.
Wraz z powolnym, ale nieuchronnym odchodzeniem do lamusa fizycznych form pieniędzy, coraz rzadziej mamy okazję by “nakarmić skarbonkę”.
Gdy dziecko zaczyna uczęszczać do szkoły, pojawia się potrzeba, aby – choćby na wszelki wypadek – dysponowało pieniędzmi.
Gra „Finansiaki”, w której możesz wraz z rodziną wcielić się w rolę Finansiaków, bezpośrednio porusza tematy wyborów finansowych i może stać się pretekstem do rozmowy o zarządzaniu budżetem.
Tak naprawdę, uczenie dzieci o finansach nie jest wcale trudne. Pieniądze nas otaczają, a dzieci mają pełno okazji do obserwacji i nauki w praktyce. Rodzic powinien być jednak – jak w każdym innym aspekcie życia – świadomym przewodnikiem.
Dzieci w wieku wczesnoszkolnym często dysponują swoim kieszonkowym, z którego mogą finansować swoje zachcianki.
Od pewnego czasu możemy obserwować wzrost popularności zajęć dla dzieci dotyczących ekonomii. Czy jest to moda, która za chwilę przeminie, czy może jednak realna potrzeba?
